Welke accusoorten zijn geschikt als huishoudaccu en welke past bij jouw camper?

De loodzuuraccu

De meest bekende accu’s vanuit oudsher zijn de loodzuuraccu’s, met name als startaccu in voertuigen met een verbrandingsmotor. Deze oplaadbare accu’s hebben een relatief lage energiedichtheid, maar kunnen wél hoge piekstromen leveren. Bovendien zijn ze goedkoper dan veel andere typen oplaadbare accu’s.
Daartegenover staan ook nadelen, zoals een relatief korte cycluslevensduur (vooral bij diepe ontlading) en lange laadtijden. Loodzuuraccu’s zijn dan ook niet altijd even geschikt als huishoudaccu in campers, tenzij je het juiste type kiest.
Er zijn verschillende soorten loodzuuraccu’s, elk met hun eigen opbouw, prestaties en toepassingen. Deze worden grofweg verdeeld in twee hoofdgroepen:

• Natte accu’s: bevatten vloeibaar elektrolyt
• Droge accu’s: bevatten een gebonden elektrolyt, bijvoorbeeld in een gel of absorberend matje (AGM)

Hieronder wordt verder ingegaan over de verschillende soorten loodzuuraccu’s, inclusief hun voor- en nadelen.

Startaccu

Een startaccu, zoals die in de meeste voertuigen wordt gebruikt, is ontworpen om in korte tijd een zeer hoge stroom te leveren, met name voor de startmotor. Hiervoor zijn de loodplaten in de accu dun voor een snelle stroomafgifte.
Alleen zijn deze accu’s echter niet ontworpen voor langdurige stroomafgifte of cyclisch gebruik (herhaaldelijk ontladen en opladen). Bij diepe ontlading kunnen de dunne loodplaten zelfs kromtrekken of beschadigd raken, wat de levensduur drastisch verkort.
Zo mag de accu niet verder dan 20 à 30% ontladen worden, anders ontstaat er onherstelbare schade. Dat betekent dat je bij een 100Ah startaccu, in de praktijk maar 20 tot 30Ah effectief kunt gebruiken.
Hoewel prima geschikt om een voertuig te starten (de dynamo laadt hem daarna weer bij), is een startaccu niet echt geschikt als huishoudaccu in een camper.

Voordelen:

• Relatief goedkope accu
• Kan hoge piekstromen leveren
• Overal verkrijgbaar

Nadelen:

• Slechts 20–30% van de capaciteit bruikbaar
• Niet bestand tegen diepe ontlading
• Zeer beperkt aantal cycli (ontladen laden)
• Kans op vervorming van loodplaten bij verkeerd gebruik
• Lange laadtijd
• Zwaar in verhouding tot de bruikbare energie
• Niet volledig onderhoudsvrij (afhankelijk van merk/type)

Semi-tractie accu

Een semi-tractie accu lijkt qua opbouw op een startaccu, maar is robuuster uitgevoerd. Zo zijn de loodplaten dikker en steviger, waardoor ze beter bestand zijn tegen cyclisch gebruik en diepere ontlading.
Deze accu’s zijn ontworpen om langduriger stroom af te geven en regelmatig ontladen en opgeladen te worden — hoewel nog steeds in beperkte mate. Ze mogen tot 50% of zelfs 70% ontladen worden, zonder directe schade. Daardoor zijn ze wel bruikbaar als eenvoudige huishoudaccu in een camper, zeker voor gebruikers met een gematigd stroomverbruik.
Qua prijs liggen ze meestal in dezelfde categorie als startaccu’s, waardoor ze een aantrekkelijke instapoptie zijn.

Voordelen:

• Robuuster dan een startaccu
• Geschikt voor matig cyclisch gebruik (ongeveer 500 cycli bij 50% DOD)
• Relatief betaalbaar alternatief
• Minder snel kapot bij diepere ontlading

Nadelen:

• Nog steeds beperkt in cycli en diepte van ontlading vergeleken met AGM of lithium
• Gevoelig voor sulfatering bij langdurige ontlading
• Zwaar in verhouding tot bruikbare capaciteit
• Niet volledig onderhoudsvrij (afhankelijk van merk/type)

EFB accu (Enhanced Flooded Battery)

Een EFB-accu is een verbeterde natte loodzuuraccu die speciaal ontwikkeld is voor voertuigen met start-stop systemen. Het is in feite een versterkte startaccu, met aanpassingen om meer cycli aan te kunnen en een grotere laad-/ontlaadbestendigheid te hebben.
De positieve platen zijn dikker en vaak voorzien van een polyestervlies (scrim), dat het actieve materiaal beter vasthoudt en slijtage vermindert. Daardoor is deze accu beter bestand tegen trillingen, sneller op te laden en kan hij tot zo’n 50% ontladen worden.
Dankzij deze eigenschappen kan een EFB-accu ook dienstdoen als huishoudaccu in campers met licht tot gemiddeld verbruik. Maar voor intensief gebruik of diepe ontladingen zijn ze nog steeds niet ideaal.

Voordelen:

• Robuuster dan standaard startaccu
• Beter tegen cyclus gebruik dan een startaccu
• Redelijk geschikt voor cyclisch gebruik
• Kan tot 50% ontladen worden
• Betaalbaarder dan AGM

Nadelen:

• Minder geschikt voor zware stroomverbruikers
• Cyclisch nog steeds beperkt
• Niet volledig onderhoudsvrij (afhankelijk van merk/type)
• Zwaar in verhouding tot de bruikbare energie

AGM accu (Absorbed Glass Mat)

Een AGM-accu is een gesloten accu waarbij het vloeibare deel is opgenomen in een glasvezelmat die tussen de loodplaten zit. Hierdoor blijft het elektrolyt op z’n plek, wat de accu lekvrij maakt en geschikt voor montage in diverse posities, behalve ondersteboven.
AGM-accu’s zijn daarbij gemaakt voor cyclisch gebruik en kunnen dieper ontladen worden dan natte accu’s. Ook kunnen ze relatief hoge stroompieken leveren, wat ze geschikt maakt voor toepassingen met hogere vermogensvraag, zoals compressoren of omvormers. Ze laden bovendien sneller op dan gelaccu’s.
Door de robuustere interne constructie zijn AGM-accu’s trillingsbestendig, en dus geschikt voor campers en andere mobiele voertuigen. Wel zijn ze gevoelig voor overladen, wat schade aan de glasmat en platen kan veroorzaken als de laadspanning te hoog is.

Voordelen:

• Onderhoudsvrij en lekvrij
• Montage in meerdere posities mogelijk
• Snellere laadtijd dan gelaccu’s
• Diep te ontladen (tot 50–80% DOD mogelijk)
• Cyclisch beter dan natte accu’s (ongeveer 500–1000 cycli bij 50% DOD)
• Trillingsbestendig en robuust
• Kan hoge ontlaadstromen leveren

Nadelen:

• Gevoelig voor overlading
• Iets duurder dan natte accu’s
• Langere levensduur bij diep cyclisch gebruik dan een startaccu

Gel accu

Bij een gel accu is het elektrolyt vermengd met gel (silica), waardoor een pasta-achtige massa ontstaat. Dit maakt de accu volledig lekvrij en volledig gesloten. De chemie is grotendeels gelijk aan andere loodzuuraccu’s, maar door de gelvormige elektrolyt zijn deze accu’s uitermate geschikt voor diepe ontlading en langdurige belasting met lage stroom.
Gelaccu’s zijn minder geschikt voor hoge piekstromen, en daardoor minder geschikt voor toepassingen met bijvoorbeeld zware omvormers of compressoren. Daarentegen blinken ze uit in veiligheid, trillingsbestendigheid, lange levensduur bij lage, stabiele belastingen, en zijn ze minder gevoelig voor sulfatering bij langdurige ontlading.

Voordelen:

• Volledig gesloten en lekvrij
• Zeer veilig en onderhoudsvrij
• Lange levensduur bij lage belasting (tot ongeveer 1000 cycli bij 50% DOD)
• Bestand tegen diepe ontlading (tot 80% DOD mogelijk)
• Minder gevoelig voor sulfatering
• Trillingsbestendig
• Geringe zelfontlading (beter dan AGM)

Nadelen:

• Kan geen hoge stroompieken leveren
• Langzamere laadtijd dan AGM
• Duurder dan natte accu’s
• Gevoelig voor overlading

Deepcycle accu

Een deepcycle-accu is geen specifiek accutype, maar een verzamelnaam voor accu’s die geschikt zijn voor diepere ontladingen en cyclisch gebruik. In tegenstelling tot startaccu’s die korte, hoge stroompieken leveren, zijn deepcycle-accu’s gemaakt om over een langere periode stroom te leveren en daarna weer herladen te worden.
Onder de noemer deepcycle vallen meestal loodzuuraccu’s zoals de semi-tractie-, AGM- en gel accu. Deze types zijn allemaal geschikt voor gebruik als huishoudaccu in een camper, omdat ze beter bestand zijn tegen herhaaldelijk ontladen en opladen.

Belangrijk om te weten is dat fabrikanten de term “deepcycle” soms marketingmatig gebruiken, zonder duidelijk te vermelden om welk specifiek type accu het gaat. Je vindt dan bijvoorbeeld een accu met alleen “deepcycle” op de verpakking, terwijl het in werkelijkheid een semi-tractieaccu of AGM-accu is. Kijk daarom altijd goed naar de technische specificaties of de volledige productomschrijving.
Bovendien let hierbij op: want hoewel al deze accu’s deepcycle-capaciteiten hebben, zijn er wél onderlinge verschillen in prestaties, levensduur en gebruikstoepassing. Het is dus belangrijk om te weten welk type het precies is, zodat je een accu kiest die het beste bij jouw campergebruik past.

Brand of explosiegevaar loodzuuraccu

Of een loodzuuraccu nu open (met dopjes en onderhoud nodig heeft) of gesloten is (onderhoudsvrij), ze kunnen brand- of explosiegevaar opleveren wanneer ze verkeerd worden gebruikt. Over het algemeen zijn het veilige accu’s, maar bij onjuist gebruik kunnen er risico’s ontstaan.
Bij bijvoorbeeld overladen, hoge temperaturen, beschadiging (zoals vallen of schokken) kunnen inwendige chemische reacties versnellen. Hierdoor ontstaat er gas dat bij onvoldoende ventilatie kan ophopen. Combineer je dat met een vonk of statische ontlading, dan kan dit tot een explosie leiden. In ernstige gevallen kan de druk in de accu zelf zo hoog worden dat de behuizing barst of ontploft.
Daarom is het belangrijk:

• Dat loodzuuraccu’s in een goed geventileerde ruimte staan
• Dat je gebruik maakt van een geschikte acculader voor het type accu, die ook stopt bij volle lading
• Een acculader die ook automatisch stopt of terugschakelt bij een te hoge en lage temperatuur is nog beter
• En dat de accu’s correct gemonteerd zijn, zodat ze niet kunnen kantelen of beschadigd raken

Welke loodzuuraccu is nu geschikt als huishoudaccu?

Welke loodzuuraccu nu geschikt is als huishoudaccu voor jouw camper hangt af van je energieverbruik en budget. De semi-tractieaccu, AGM-accu en gel accu zijn allemaal geschikt als huishoudaccu, maar hebben ieder hun eigen voor- en nadelen.
Heb je een laag budget en gebruik je weinig stroom, bijvoorbeeld alleen voor wat verlichting en een kleine waterpomp, dan is een semi-tractieaccu een prima keuze. Deze is relatief goedkoop en voldoende voor licht gebruik.
Heb je meer budget of wil je langer zonder opladen stroom kunnen gebruiken, zoals bij off-grid kamperen, of heb je meerdere verbruikers, dan is een AGM- of gel accu geschikter.
Gebruik je bijvoorbeeld een grote omvormer of andere apparaten die in korte tijd veel stroom vragen, dan is een AGM-accu de beste keuze. AGM-accu’s kunnen namelijk beter overweg met hoge stroomafgifte.
Gebruik je juist geen zware verbruikers, maar wil je dat de accu zo lang mogelijk meegaat, dan is een gel accu een goede optie. Deze heeft over het algemeen de langste levensduur van de loodzuuraccu’s.

De lithiumaccu

Een accutype dat de afgelopen jaren steeds populairder is geworden, is de lithiumaccu, ook wel lithium-ion-accu of LIB (Lithium-Ion Battery) genoemd. Deze accu’s hebben een aantal duidelijke voordelen ten opzichte van traditionele loodzuuraccu’s, waardoor ze steeds vaker worden toegepast (ook in campers).
Lithiumaccu’s kunnen veel dieper worden ontladen, vaak tot wel 90 à 95% Depth of Discharge (DOD) zonder schade aan de accu. Hierdoor heb je veel meer bruikbare capaciteit dan bij een loodaccu van hetzelfde formaat. Bovendien gaan ze doorgaans veel meer laadcycli mee, wat de levensduur aanzienlijk verlengt. Ook qua gewicht en volume zijn ze in het voordeel: lichter en compacter bij een vergelijkbare capaciteit. Kortom, op papier zijn ze echt interessant.
Daartegenover staat dat lithiumaccu’s een stuk duurder zijn. Dat komt deels door de kostbare metalen die nodig zijn en de complexere productieprocessen. Daarnaast zijn niet alle lithiumtechnologieën even veilig: sommige types kunnen bij overlading of beschadiging in brand vliegen en zijn bijna niet te blussen. Niet iets wat je in een camper wilt meemaken.
Gelukkig worden er steeds meer maatregelen genomen om deze risico’s te beperken. Denk aan het gebruik van veilige celchemie, een goede BMS (Battery Management System), veilige laders en stevige behuizingen.
Maar hoe werkt een lithiumaccu? In het kort; een lithiumaccu werkt door de verplaatsing van lithium-ionen tussen twee elektroden (de anode en de kathode) via een elektrolyt. Deze werking vindt plaats in een enkele cel. Meerdere cellen worden gecombineerd tot een accupakket met de gewenste spanning en capaciteit. De celvormen kunnen daarbij verschillen: cilindrisch, prismatisch (kubisch) of als zogenaamde pouch cells (zakvormig).
Door de toegenomen populariteit zijn er inmiddels verschillende soorten lithiumaccu’s ontwikkeld, elk met hun eigen chemische samenstelling, eigenschappen en toepassingen. Hieronder wordt verder ingegaan over verschillende soorten, hun voordelen en nadelen, en vooral: welke daarvan uiteindelijk geschikt zijn als huishoudaccu in een camper.

Lithium-ijzerfosfaat (LiFePO4 of LFP)

Een LiFePO4-accu, ook wel LFP-accu, maakt gebruik van lithiumijzerfosfaat als kathodemateriaal. Deze accu’s staan bekend om hun uitstekende thermische stabiliteit en veiligheid, mede doordat ze minder vatbaar zijn voor thermische runaway, een reactie waarbij de temperatuur zo snel stijgt dat de accu kan oververhitten of zelfs ontploffen. Door de stabiele celchemie is dit risico bij LFP-accu’s veel kleiner dan bij andere lithium-accutypes.
Daarnaast bevat een LFP-accu geen giftige metalen. En hoewel de thermische stabiliteit beter is dan bij andere lithiumaccu’s, blijft bij beschadiging of verkeerd laden het risico op giftige gassen ontstaan en of zelfs brand met een vuur dat moeilijk te blussen is. Deze accu’s zijn bovendien wel volledig onderhoudsvrij en kunnen tot bijna 100% ontladen worden zonder blijvende schade.
Zo is LFP een van de meest gebruikte lithiumtechnologieën voor toepassingen zoals in campers, zonnepanelen en elektrische voertuigen.

Voordelen:

• Zeer lange levensduur, tot wel 2000–5000 laadcycli bij 80% DOD
• Thermisch stabiel en minder brandgevaarlijk
• Volledig onderhoudsvrij
• Diep ontladen mogelijk zonder schade (tot 90–100%)
• Hoge laad- en ontlaadsnelheden
• Laag gewicht vergeleken met loodzuuraccu’s

Nadelen:

• Hogere aanschafprijs dan loodzuuraccu’s
• Vraagt een speciaal laadsysteem of acculader met lithiumprofiel

Lithiumtitanaat (Li2TiO3 of LTO)

LTO-accu’s gebruiken lithiumtitanaat in plaats van grafiet aan de anode, wat zorgt voor een veel langere levensduur en hoge veiligheid. Ze kunnen duizenden keren geladen en ontladen worden, veel vaker dan andere lithiumaccu’s zonder noemenswaardige degradatie. Ook zijn ze stabiel bij hoge temperaturen, waardoor de kans op oververhitting of brand erg klein is.
Daarentegen ligt de spanning per cel lager en is de energiedichtheid relatief laag. Dat betekent dat je meer ruimte nodig hebt voor hetzelfde vermogen. Ook is de prijs flink hoger dan bij andere lithiumaccu’s, waardoor deze techniek vooral interessant is voor toepassingen waar veiligheid en levensduur belangrijker zijn dan compactheid of lage kosten.

Voordelen:

• Extreem lange levensduur (3000 tot 7000 cycli)
• Zeer veilig, ook bij hoge temperaturen
• Kans op thermische ontbranding is klein
• Kunnen fysieke schade weerstaan zonder vlam te vatten
• Snel laden mogelijk

Nadelen:

• Hogere kosten dan LFP
• Lagere energiedichtheid, dus minder capaciteit per kilo

Lithium-kobaltoxide (LiCoO2 of LCO)

LCO-accu’s maken gebruik van lithium-kobaltoxide aan de kathode en grafiet aan de anode. Deze accusoort staat vooral bekend om zijn hoge energiedichtheid. Daardoor is hij zeer geschikt voor toepassingen waar een compact formaat belangrijk is, zoals in telefoons, tablets en laptops.
Voor campers is deze accu echter minder geschikt. De levensduur is korter dan andere lithiumaccu’s, en de thermische stabiliteit is laag. Bij oververhitting of overladen kan er snel gevaar ontstaan denk aan brand of zelfs explosie. LCO wordt daarom zelden toegepast in installaties waar betrouwbaarheid en veiligheid voorop staan, zoals in voertuigen.

Voordelen:

• Hoge energiedichtheid
• Compact formaat met veel vermogen

Nadelen:

• Lage thermische stabiliteit, risico op oververhitting
• Korte levensduur (500–1000 cycli)
• Niet geschikt voor zwaardere toepassingen zoals in campers

Lithium-mangaanoxide (LiMn2O4 of LMO)

LMO-accu’s maken gebruik van lithiummangaanoxide als kathodemateriaal. Door de specifieke spinelstructuur kunnen de lithiumionen zich snel bewegen, wat zorgt voor een relatief hoge ontlaadstroom en een kortere laadtijd. Deze structuur draagt ook bij aan een betere thermische stabiliteit.
Toch is de levensduur van deze accu’s beperkt. Daardoor worden ze zelden als enige accusoort toegepast in bijvoorbeeld voertuigen. Vaak worden ze gecombineerd met andere lithiumtechnieken zoals NMC, om de eigenschappen in balans te brengen.

Voordelen:

• Relatief veilig en thermisch stabiel
• Snelle laad- en ontlaadmogelijkheden
• Hoge piekstromen mogelijk

Nadelen:

• Korte levensduur (300–800 cycli)
• Lage energiedichtheid
• Niet ideaal als hoofdaccu in een camperinstallatie

Lithium-nikkel-mangaan-kobaltoxide (NMC, LiNiMnCoO2 of Li-NMC)

NMC-accu’s combineren drie metaalsoorten in de kathode: nikkel, mangaan en kobalt. Hierdoor bieden ze een goede balans tussen energiedichtheid, veiligheid en levensduur. De verhouding tussen de metalen kan aangepast worden voor betere prestaties in specifieke toepassingen.
In vergelijking met LFP-accu’s hebben NMC-accu’s een hogere energiedichtheid, maar gaan ze doorgaans minder lang mee. Thermisch zijn ze minder stabiel dan LFP. Daardoor is de kans op bijvoorbeeld een brand groter bij beschadiging of verkeerd laden. Buiten dat worden ze soms gebruikt in voertuigen, al is LFP nu meestal de eerdere keuze.

Voordelen:

• Hoge energiedichtheid
• Lichter dan LFP bij gelijke capaciteit
• Flexibel samen te stellen op gewenste eigenschappen

Nadelen:

• Minder thermisch stabiel dan LFP
• Kortere levensduur dan LFP
• Bevat kobalt, dat zeldzaam en ethisch omstreden is

Lithium-nikkel-kobalt-aluminiumoxide (LiNiCoAlO2 of NCA)

NCA-accu’s lijken qua opbouw op NMC-accu’s, maar bevatten aluminium in plaats van mangaan. Dat maakt ze chemisch stabieler, met als grootste voordeel een zeer hoge energiedichtheid.
Door hun hoge energieopslag per kilogram worden ze gebruikt in apparaten of soms voertuigen. Voor campers zijn ze vanwege hun lagere thermische stabiliteit en kortere levensduur minder geschikt dan LFP-accu’s.

Voordelen:

• Zeer hoge energiedichtheid
• Geschikt voor toepassingen met langdurige belasting
• Relatief licht in gewicht

Nadelen:

• Kortere levensduur vergeleken met LFP
• Lage thermische stabiliteit, vooral bij hoge lading
• Hoge kosten en minder geschikt voor off-grid gebruik

Lithium-polymeeraccu (LiPo)

Een lithium-polymeeraccu (LiPo) is technisch gezien geen volledig aparte batterijchemie, maar een bouwvariant van bestaande lithium-ionaccu’s zoals LCO of NMC. Het grote verschil zit in de elektrolyt: die is bij LiPo niet vloeibaar, maar bestaat uit een gel of vaste polymeer. Daardoor kunnen deze accu’s dunner, lichter en flexibeler van vorm worden gemaakt.
Ze bieden een hoge energiedichtheid, maar zijn gevoeliger voor beschadiging en thermische instabiliteit dan bijvoorbeeld LFP-accu’s.

Accu’s van de toekomst

Zoals je misschien links en rechts wel gehoord hebt wordt er volop gewerkt aan nieuwe accutechnologieën die in de toekomst veelbelovend zijn voor toepassingen zoals voor huishoudaccu’s in campers. Hoewel deze technologieën vaak ook een hoge energiedichtheid bieden, zijn ze momenteel nog niet breed beschikbaar en hebben ze vaak nog praktische beperkingen. Daarom wordt hier niet verder op ingegaan, maar wordt hieronder wel een kort overzicht weergeven van de belangrijkste typen die mogelijk de komende jaren belangrijk kunnen worden.

• Solid-state Li-ion
• Lithium-zwavel
• Lithium-lucht

BMS (Battery Management System)

Voor de veiligheid is een Battery Management System (BMS) essentieel en efficiënt voor het gebruiken van een lithiumaccu. De BMS bewaakt namelijk belangrijke zaken zoals het voorkomen van overladen, diepontladen, te hoge temperaturen en spanningsverschillen tussen cellen. Zonder BMS kan een lithiumaccu gevaarlijk worden of sneller verslijten.
Zoals de naam al zegt, beheert het systeem je batterij (accu). Zeker bij gebruik als huishoudaccu in een camper is een goed werkende BMS een echte must. Het zorgt ervoor dat de lithiumaccu goed wordt onderhouden én veilig blijft.

Een BMS kan daarbij ingebouwd zijn in de accu of los worden aangesloten. Bij een ingebouwde BMS is de installatie van de accu meestal makkelijker: je hoeft dan alleen nog de accu aan te sluiten, omdat de BMS dan ook al correct is ingesteld. Een losse BMS wordt eerder gebruikt bij uitgebreide systemen. Sommige BMS systemen hebben bovendien ook bluetooth of een andere communicatie-optie, zodat bijvoorbeeld via de telefoon kan worden gezien hoe vol de accu is en hoe het systeem functioneert. Maar niet alle BMS systemen hebben dit, dit zijn vaak ook goedkopere accu’s. Voor het in- en uitschakelen van de accu kan dit dan handmatig door goed de stappen te doorlopen die in de handleiding staan. Door een shunt toe te voegen kan alsnog de accustatus worden afgelezen.
Een goede BMS verlengt dus niet alleen de levensduur van een lithiumaccu, maar voorkomt ook gevaarlijke situaties. Het is dus geen extraatje, maar een onmisbaar onderdeel van een lithiumaccu.

Brand of explosiegevaar lithiumaccu

Zoals je eerder hebt kunnen lezen, kunnen lithiumaccu’s risico’s met zich meebrengen. Bij bepaalde types lithiumaccu’s kan er bij hoge temperaturen, beschadiging (zoals penetratie) of kortsluiting brand of zelfs explosie ontstaan. Deze branden kunnen moeilijk te blussen zijn en kunnen lang nasmeulen. Om die reden worden sommige accu’s na een incident in een waterbad gelegd om zeker te weten dat ze volledig zijn uitgebrand en geen nieuwe brand veroorzaken.
Niet echt een fijne gedachte als je hiermee onderweg bent in een camper. Daarom is het belangrijk om de juiste accutypes te kiezen en ook goede veiligheidsmaatregelen te nemen.
Dat begint bij een betrouwbare lithiumaccu met een goed werkende BMS, een geschikte lader voor het accutype, en een goede plaatsing van de accu: droog, goed geventileerd, beschermd tegen hoge en ook lage temperaturen en schade van buitenaf.
Zo kan een metalen accukist extra veiligheid bieden, mits er voldoende ventilatie aanwezig is om oververhitting te voorkomen. Ook het voorkomen van kortsluiting is cruciaal: zorg voor goede isolatie van kabels en aansluitingen en plaats altijd een zekering direct na de accu. Ook al zit er vaak een zekering in de BMS, een externe zekering is makkelijker te vervangen en verhoogt de veiligheid.
In onderstaande video worden drie soorten lithiumaccu’s getest op veiligheid: LiPo, LiFePO4 en LTO. Daarin is duidelijk te zien dat LiPo het gevaarlijkst is (ontbrandt snel), LiFePO4 al een stuk veiliger is, en LTO vrijwel geen risico op brand geeft.

Omdat LiFePO4-accu’s tegenwoordig het meest worden gebruikt als huishoudaccu in campers, is het goed te weten dat deze al tot de veiligste chemische samenstellingen behoren. Toch kunnen ze, zonder de juiste maatregelen, nog steeds voor flinke schade zorgen. LTO-accu’s zijn nóg veiliger, maar worden vanwege hun hogere prijs en lagere energiedichtheid minder vaak gebruikt.
Wees dus niet bang om een lithiumaccu te gebruiken. Zoals hierboven uitgelegd: met de juiste maatregelen kan er weinig tot niets misgaan. Het belangrijkste is dat je goed geïnformeerd bent en zorgt dat er verantwoord mee wordt omgegaan.

Welke lithiumaccu is nu geschikt als huishoudaccu?

Er zijn verschillende type lithiumaccu’s voorbijgekomen, maar welke is nu geschikt als huishoudaccu in een camper? Uiteindelijk blijven er twee echt geschikte soorten over: de LiFePO4 (Lithium-ijzerfosfaat) en de LTO (Lithium-titaanoxide).
Deze zijn beide geschikt vanwege hun veiligheid, lange levensduur (veel laadcycli) en goede prestaties bij diep ontladen. Toch zijn er belangrijke verschillen die bepalen welke voor een huishoudaccu het meest geschikt is.
Want LiFePO4 is nu ook de populairste keuze, omdat deze op dit moment veruit het meest geschikt en gangbaar zijn voor als huishoudaccu in een camper. Ze zijn:

• Veilig te gebruiken
• Betrouwbaar
• Breed verkrijgbaar
• En compatibel met de meeste lithium-laders, waaronder die van merken zoals Victron die hier speciaal op ingericht zijn.

Zo zijn er veel merken van dit type op de markt, maar let op: de kwaliteit varieert enorm. Een LiFePO4 accu van een bekend merk zoals Victron is prijzig, maar biedt een hoge betrouwbaarheid en service. Wordt er voor een goedkoper merk gekozen, informeer jezelf dan goed over de kwaliteit.
De LTO accu’s zijn daarbij nóg veiliger en hebben een langere levensduur dan LiFePO4, maar daarentegen nog beperkt inzetbaar. Want toch zijn er nadelen:

• Nog lastig verkrijgbaar
• Hogere aanschafprijs
• Acculader moet instelbaar of geschikt zijn

Hoewel LTO op papier dus zeer interessant is, is het in de praktijk voor campergebruik op dit moment nog minder praktisch toepasbaar.
Kortom, voor de meeste camperaars is een LiFePO4-accu de beste keuze als lithium huishoudaccu. Ze combineren veiligheid, betrouwbaarheid, prijs en beschikbaarheid op een manier die goed aansluit bij het gebruik als huishoudaccu in een camper. LTO is technisch interessant, maar voorlopig nog iets voor de pioniers.

Lithiumaccu of toch een loodzuuraccu

Nu je weet welke typen accu’s er zijn en welke varianten het meest geschikt zijn als huishoudaccu, blijft de vraag over: kies je voor een lithiumaccu of toch een loodzuuraccu?
Op het eerste gezicht lijkt een loodzuuraccu aantrekkelijker vanwege de lagere aanschafprijs. Zeker als je met een beperkt budget werkt, kan dat doorslaggevend zijn. Maar het is belangrijk om niet alleen naar de aanschafprijs te kijken, maar ook naar de levensduur, bruikbare capaciteit en vervangingskosten op termijn.

Vergelijking in levensduur en bruikbare capaciteit

Als je op zoek bent naar bijvoorbeeld 100 Ah bruikbare accucapaciteit, dan heb je bij loodzuuraccu’s een grotere accucapaciteit nodig. Een semi-tractieaccu kun je ongeveer tot 50% ontladen, een AGM of Gel accu tot ongeveer 70% en een LiFePO4 accu tot wel 95%. Dus om die 100 Ah echt te kunnen gebruiken, heb je bij semi-tractie een accu nodig van ongeveer 200 Ah, bij AGM of Gel ongeveer een van 145 Ah en bij LiFePO4 volstaat een accu van ongeveer 105 Ah.
Qua aanschafprijs zijn de loodzuuraccu’s wel goedkoper. Een semi-tractieaccu van 200 Ah kost ongeveer €250, een AGM of Gel accu van 145 Ah kost ongeveer €400 en een LiFePO4 van 105 Ah kost ongeveer €900.
Maar dan komt het belangrijkste verschil: de levensduur. Een semi-tractieaccu gaat gemiddeld zo’n 500 laadcycli mee, een AGM of Gel accu ongeveer 1000 cycli en een LiFePO4 accu zelfs rond de 3500 cycli. Als je dit over de levensduur bekijkt, betekent dat het volgende:
Voor dezelfde levensduur als één LiFePO4 accu (van ongeveer 3500 cycli) heb je:

• Ongeveer 7 keer een semi-tractieaccu nodig, want 7 × 500 = 3500 cycli
• Ongeveer 3,5 keer een AGM of Gel accu, want 3,5 × 1000 = 3500 cycli

En dan wordt het verschil in kosten ineens duidelijk:

• Semi-tractie: 7 × €250 = €1750
• AGM of Gel: 3,5 × €400 = €1400
• LiFePO₄: 1 × €900 = €900

En dan zie je dus dat een LiFePO₄ accu over de hele levensduur eigenlijk het goedkoopst is, terwijl een semi-tractieaccu op termijn juist het duurst uitvalt.
Bovendien zie je dat zelfs een AGM of Gel accu op de lange termijn duurder is dan een LiFePO4 accu. De vergelijking tussen semi-tractie en AGM/Gel laat ook zien dat je met AGM of Gel beter af bent dan met semi-tractie, ondanks de hogere aanschafprijs. Want voor dezelfde bruikbare capaciteit en levensduur in deze vergelijking ben je met AGM of Gel uiteindelijk nog steeds ongeveer €350 goedkoper uit dan met semi-tractie.
Hieronder nog een overzicht van de benoemde waardes per accu:

*Indicatieve prijzen (kunnen verschillen per merk of moment).

Praktisch advies

Om te achterhalen welke type huishoudaccu voor jou geschikt is, is het goed om voor jezelf op papier te zetten wat jouw campergebruik is:

• Hoe vaak sta je zonder stroomvoorziening?
• Hoeveel stroom gebruik je gemiddeld?
• Hoe belangrijk is ruimte of gewicht?
• Wat is je budget?

Op basis daarvan kun je een bewuste keuze maken. Je kunt ook beginnen met een AGM-accu en later overstappen op lithium als je behoefte verandert. Let dan wel op dat je accu-, accuscheider (laden tijdens rijden) of zonnepaneellader geschikt is voor beide type accu’s, of instelbaar is.

Hoeveel accucapaciteit heb ik nodig?

Om te bepalen hoeveel accucapaciteit je nodig hebt, begin je met het berekenen van de dagelijkse stroomverbruik. Kijk daarbij naar alle apparaten die in de camper gebruikt worden: denk aan de koelkast, verlichting, waterpomp, opladers, ventilatoren, enzovoort. Noteer hoeveel watt elk apparaat verbruikt en hoelang je het per dag gebruikt. Zo krijg je het totale verbruik per dag.
Vermenigvuldig vervolgens dat dagelijkse verbruik met het aantal dagen dat je off-grid wilt staan, dus zonder externe stroombronnen zoals de stroom van een campingplek. Dit geeft het totale energieverbruik over die periode.
Let hierbij op, dat als je gebruikmaakt van zonnepanelen of lading via de dynamo van het voertuig, dan leveren die ook energie. Die energie kan worden afgetrokken van de totale benodigde accucapaciteit. Alleen in de zomer kunnen zonnepanelen bijvoorbeeld een groot deel van het verbruik dekken, maar in de winter of bij bewolkt weer is de opbrengst beperkt of nihil. Als je dus ook in de winter off-grid wilt staan, is het verstandig om de accucapaciteit daarop aan te passen.
Bedenk ook dat je een accu beter niet helemaal leeg trekt tot de DOD-waarde. Zo wordt er een marge behouden voor niet alleen extra capaciteit, de accucapaciteit gaat zelf doorgaans ook achteruit over de levensduur. Dus je wilt er zeker van zijn dat je ook met de uiteindelijke gekozen accu vooruit kunt.
Voor veel camperaars is twee dagen off-grid al voldoende. In dat geval is het belangrijk dat in ieder geval de koelkast blijft werken, de verlichting ‘s avonds aan kan en telefoons kunnen worden opgeladen. De koelkast is dus vaak de grootste verbruiker.
De capaciteit van een accu wordt alleen meestal opgegeven in Ah (ampère-uur), terwijl het verbruik van apparaten vaak in watt (W) of wattuur (Wh) wordt uitgedrukt. Om te berekenen hoeveel energie (in Wh) een accu kan leveren, wordt de bruikbare capaciteit in Ah vermenigvuldigd met de accuspanning (V). Hierbij wordt wel rekening gehouden met de maximale ontladingsdiepte (DOD).
Bijvoorbeeld: een 12V-accu van 100 Ah die tot maximaal 50% ontladen mag worden, levert effectief 50 Ah × 12 V = 600 Wh. Dat betekent dat er in totaal 600 watt gedurende één uur of 300 watt gedurende twee uur gebruikt kan worden voordat de accu zijn veilige grens bereikt.
Voor een uitgebreide berekening waarbij ook zonnepanelen worden meegenomen, zie het artikel: ‘Zonnepanelen voor op een camper’.

Geschikte acculader

Om een accu goed op te laden, is een geschikte acculader essentieel. Maar niet elke acculader is geschikt voor elk type accu: ieder accutype heeft namelijk zijn eigen laadprofiel. Daarom is het belangrijk om een acculader te kiezen die past bij de accu die je gebruikt in de camper.
Sommige laders hebben vaste laadinstellingen die specifiek zijn voor één bepaald accutype, terwijl andere laders meerdere voorgeprogrammeerde laadprofielen bieden voor verschillende accu’s en daarnaast vaak ook handmatig instelbaar zijn. Dat laatste is vooral handig als je je acculader flexibel wilt inzetten, bijvoorbeeld wanneer je nu nog een AGM-accu gebruikt, maar later overstapt op een lithium (LiFePO4) accu.
Het laden van een accu gebeurt bovendien niet alleen via een 230V acculader. Ook het zonnepaneelsysteem (indien aanwezig) en de dynamo van het voertuig leveren stroom aan de huishoudaccu, vaak via een MPPT-regelaar of een DC-DC lader. Al deze systemen moeten afgestemd zijn op het accutype. Zo vraagt een lithiumaccu een andere laadstrategie dan een loodzuuraccu, zowel qua spanningen als beveiligingen.

Gelukkig zijn moderne laders, zoals die van Victron, goed voorbereid. Ze bevatten vaak standaard laadprofielen voor de meest gangbare accu’s, zoals AGM en LiFePO4. Als jouw accu er niet tussen staat, kun je meestal handmatig de laadspanningen en -stromen instellen op basis van de aanbevelingen van de accufabrikant.
Let er bij de aanschaf van een acculader dus op:

• Of het laadprofiel geschikt is voor de accutype
• En of er verschillende vaste instellingen zijn die eventueel ook handmatig aanpasbaar zijn

Door een geschikte en goed ingestelde lader te gebruiken, wordt er voor een langere levensduur van de accu en een veilig laadsysteem gezorgd.

Een shunt voor accustatus

Om een goed beeld te krijgen van de accustatus kan een shunt met een accumonitor worden gebruikt. Een shunt is in feite een nauwkeurige stroommeter die tussen de accu en het elektrische systeem wordt geplaatst. Hiermee wordt exact gemeten hoeveel stroom de accu ingaat en hoeveel eruit gaat. Op basis daarvan kan de accumonitor berekenen hoeveel capaciteit er nog over is, hoeveel er is verbruikt, de accuspanning, het actuele verbruik in ampère of watt, en vaak ook de accutemperatuur.
Een goed afgestelde shunt kan daarnaast ook aangeven hoe lang je nog stroom hebt, gebaseerd op het actuele verbruik. Dit is bijzonder handig als je langere tijd off-grid staat en zuinig wilt omgaan met je energie.

Een shunt is extra nuttig wanneer je werkt met meerdere accu’s die parallel of in serie zijn geschakeld, omdat het dan lastiger is om via alleen een voltmeter of BMS de totale accustatus te bepalen.
Of je een shunt nodig hebt bij het gebruik van een lithiumaccu met een geïntegreerd Battery Management System (BMS), hangt af van wat je precies wilt aflezen. Veel BMS-systemen geven via Bluetooth al basale informatie zoals accuspanning, laadstatus en temperatuur weer op je telefoon. Wil je echter ook precies weten hoeveel stroom je verbruikt, wat je dagelijkse verbruik is, hoeveel er terugkomt via zonnepanelen of lader, en hoe lang je nog vooruit kunt, dan biedt een shunt veel meer inzicht dan een standaard BMS.

Bij het gebruik van meerdere lithiumaccu’s (in serie of parallel) wordt een losse shunt nog waardevoller, omdat veel BMS systemen per accu werken en geen totaalbeeld geven van het hele accupakket. Een enkele shunt kan dan wel het totaalverbruik en de totale laadstatus van het hele systeem bijhouden.

Houdt de accu’s op spanning

Worden de accu’s een tijd niet gebruikt, zoals in de wintermaanden wanneer de camper stilstaat, dan is het belangrijk om ze op spanning te houden. Accu’s ontladen namelijk langzaam vanzelf, ook als er geen verbruikers op aangesloten zijn. Dit wordt zelfontlading genoemd.
De mate van zelfontlading verschilt per accutype. Over het algemeen ontladen loodzuuraccu’s sneller dan lithiumaccu’s, waardoor ze ook gevoeliger zijn voor spanningsverlies tijdens stilstand. Als een accu te diep ontladen raakt, kan dit onherstelbare schade veroorzaken.
Zorg er daarom voor dat accu’s tijdens langere periodes van stilstand:

• Of in de camper via een geschikte (druppel)lader (zoals van Victron) op spanning worden gehouden.
• Of thuis worden opgeslagen op een plek met een gematigde temperatuur (liefst rond de 15–20 °C) en daar regelmatig worden bijgeladen.

Vooral bij loodzuuraccu’s is het belangrijk dat ze nooit onder de 12,0 V zakken. Bij lithium (LiFePO4) ligt dat spanningspunt anders, maar ook daar geldt: langdurig leeg staan moet worden voorkomen.

Huishoudaccu als starthulp

Het kan bij elk brandstofvoertuig gebeuren dat de startaccu leeg raakt en de motor niet meer kan worden gestart. Dan zou je kunnen denken aan het gebruik van de huishoudaccu als noodoplossing om de motor toch te starten. In sommige systemen met een scheidingsrelais zit een optie om tijdelijk de huishoudaccu te koppelen aan de startaccu, bijvoorbeeld via een “boost”-functie.
Toch is dit sterk af te raden. De meeste huishoudaccu’s zijn niet gemaakt om in korte tijd zeer hoge stromen te leveren, zoals nodig is voor het starten van een motor.

Daarbij komt dat de bekabeling tussen de huishoudaccu en de startaccu vaak niet geschikt is voor de hoge piekstroom die een startmotor vraagt. Dit kan leiden tot spanningsval, oververhitte kabels, of zelfs smeltende zekeringen of connectoren.
Het is daarom veel veiliger en verstandiger om het voertuig met een lege startaccu te laten starten via startkabels van een ander voertuig met minimaal vergelijkbare accucapaciteit en motorvermogen. Want een kleiner voertuig kan doorgaans onvoldoende startstroom leveren om een grotere motor betrouwbaar te starten.