Warm water in de camper: welke boiler of waterverwarmer is geschikt

Elektra boiler

Een van de meest voor de hand liggende én vaak ook goedkoopste manieren om warm water te krijgen in de camper is met een elektrische boiler. Deze boilers zijn meestal compact en daardoor eenvoudig op verschillende plaatsen in de camper te monteren. Zo zijn ze verkrijgbaar in diverse vermogens en voor verschillende spanningen, zoals 12 Volt, 24 Volt of 230 Volt.
Elektrische boilers zijn daarbij vooral interessant wanneer regelmatig walstroom beschikbaar is, omdat ze dan efficiënt kunnen werken zonder de accu’s zwaar te belasten. Bij offgrid gebruik vraagt een elektrische boiler daarentegen om een goed doordachte elektrische installatie met voldoende accucapaciteit of zonnepanelen.

230 Volt Boiler

Een elektrische boiler in de camper kan gewoon op 230 Volt zijn, maar dan wel met een laag vermogen. Hierdoor is het eenvoudig te gebruiken wanneer er stroom van buitenaf beschikbaar is, bijvoorbeeld op een camping.
Het is ook mogelijk om de boiler via een omvormer vanuit de accu’s te laten werken, maar dan is een uitgebreide elektrische installatie nodig om voldoende vermogen te leveren. Het aansluiten op 230 Volt is vooral handig voor wie regelmatig toegang heeft tot walstroom, zodat er altijd warm water beschikbaar is voor bijvoorbeeld een douche in de camper.

12 of 24 Volt boiler

Boilers op 12 of 24 Volt worden eerder toegepast in campers die offgrid staan en gebruikmaken van zonnepanelen en of grote accu’s. Ze werken volledig via het 12- of 24-Volt netwerk van de camper, wat betekent dat een goede elektrische installatie en voldoende accucapaciteit nodig zijn om betrouwbaar warm water te leveren.
Een nadeel van boilers die alleen op 12 of 24 Volt werken, is dat het vermogen meestal laag is. Hierdoor duurt het langer om water op te warmen dan bij een boiler die op 230 Volt kan worden aangesloten, wat vaak met een hoger vermogen gebeurt.

230 Volt met 12 of 24 Volt boiler

In plaats van een 230 Volt boiler via een omvormer vanuit de accu’s te gebruiken, zijn er ook boilers die dual-voltage werken en zowel op 230 Volt als op 12 of 24 Volt kunnen functioneren. Op de lage spanning is het vermogen doorgaans wel lager dan bij 230 Volt, waardoor het water langer nodig heeft om op temperatuur te komen. Het grote voordeel is echter dat het water direct vanuit de accu kan worden verwarmd, bijvoorbeeld tijdens offgrid gebruik of wanneer zonnepanelen de accu’s opladen.
Zo hebben sommige boilers voor de dual-voltage een omschakelschakelaar, en andere beschikken over een aparte bediening waarmee eenvoudig kan worden gekozen tussen de verschillende spanningen. De gebruiker profiteert dan zo van een hoger vermogen wanneer walstroom beschikbaar is, zodat het water sneller warm wordt. Is er geen externe stroom beschikbaar, dan kan de boiler alsnog via de accu’s water verwarmen, zij het met een lager vermogen en langere opwarmtijd.

Gasboiler

Naast elektrische boilers zijn er ook gasboilers beschikbaar. Deze kunnen een hoger vermogen leveren vanuit de gasverbranding, waardoor het water sneller opwarmt.
Alleen een gasboiler vereist echter niet alleen een gasaansluiting, maar ook een aan- en afvoer voor de verbranding. Daarom wordt een gasboiler meestal dicht bij een camperwand geplaatst, zodat een gat kan worden gemaakt voor de in- en uitlaat. Op die manier wordt de verbrandingslucht veilig afgevoerd en blijft de werking van de boiler efficiënt en veilig.

Koelvloeistofboiler

Een goede warmtebron in een brandstofvoertuig is de motor. Echter bij het rijden gaat veel van deze warmte normaal gesproken verloren via het koelsysteem, maar deze warmte kan ook worden gebruikt om water op te warmen, bijvoorbeeld voor een douche. Hiervoor zijn speciale koelvloeistofboilers verkrijgbaar die op het koelsysteem van het voertuig kunnen worden aangesloten. Zo is er na een rit direct warm water beschikbaar, zonder extra energieverbruik.
Dit systeem werkt uiteraard alleen wanneer er gereden is. Bij langdurig stilstaan kan het water dus niet vanzelf opwarmen. Het is wel mogelijk de motor kort te laten draaien om de boiler op te warmen, maar dat is vaak omslachtig en energie-intensief.

Een alternatieve oplossing is een vloeistofverwarmer, die de koelvloeistof zelfstandig kan verwarmen. Deze worden vaak gebruikt om een brandstofmotor voor te verwarmen, vooral in koude gebieden. Dezelfde vloeistofverwarmer kan ook worden ingezet om de boiler te verwarmen. Met speciale kleppen kan worden geregeld dat het verwarmde koelvloeistofwater niet door de motor stroomt, zodat er geen rendement verloren gaat.
Daarnaast kan een koelvloeistofboiler vaak ook elektrisch worden verwarmd, met een ingebouwd elektrisch element. Dit kan bijvoorbeeld op 230 Volt of op een combinatie van 230 Volt en 12/24 Volt, zodat er tijdens offgrid gebruik toch warm water beschikbaar kan zijn. Voor wie veel rijdt, is een koelvloeistofboiler dan ook een zeer praktische oplossing: na een rit is er direct warm water beschikbaar, zonder extra energieverbruik.

Combi boiler / waterverwarmer

Om niet afhankelijk te zijn van één energiebron voor warm water, kan een combi waterverwarmer of boiler worden gebruikt. Dit type waterverwarmer werkt meestal met elektriciteit in combinatie met een andere energiebron, zoals gas, motorwarmte of warmte van de standkachel.
Het grote voordeel is dat wanneer er dan geen elektriciteit beschikbaar is, of het vermogen onvoldoende is, de waterverwarmer kan overschakelen naar de andere energiebron. Soms kunnen beide energiebronnen zelfs gecombineerd worden, waardoor het water extra snel opwarmt.
In de praktijk levert de andere energiebron dan vaak veel meer vermogen dan elektriciteit alleen, waardoor er ook bij compacte boilers voldoende warm water beschikbaar is voor een (bijna) continue warmwaterstroom. Zo is het mogelijk om langdurig onder de douche te staan, zelfs met een kleinere boiler.

Gas en elektra boiler

Zo zijn er boilers die zowel op gas als op elektriciteit kunnen werken. Op die manier kan het water worden verwarmd op elektriciteit wanneer er walstroom beschikbaar is, of op gas wanneer er geen elektriciteit aanwezig is.
Een belangrijk aandachtspunt bij dit type boiler is dat er een aan- en afvoer nodig is voor de verbranding van gas. Daarom wordt een gas-elektrische boiler meestal dicht bij een camperwand geplaatst, zodat een gat kan worden gemaakt voor de in- en uitlaat en de verbrandingslucht veilig kan worden afgevoerd.

Elektrische combiboiler met warmte van de standkachel

Een andere manier van een combiboiler is dat deze verwarmd kan worden door de heteluchtstandkachel. Deze boilers hebben een doorvoer waardoor de warme lucht van de kachel erdoorheen kan stromen, waarna de lucht de leefruimte in wordt geblazen. Voor optimale efficiëntie wordt de boiler vaak direct na de standkachel geplaatst.

Het is echter ook mogelijk om de boiler na een vertakking of verder van de kachel te plaatsen. Het nadeel hiervan is dat het water dan iets langzamer opwarmt, al maakt dit in de praktijk meestal niet veel uit. Dit type boiler is dan ook een mooie oplossing wanneer er al een heteluchtstandkachel aanwezig is of wanneer er een wordt geplaatst.
Daarnaast kunnen deze boilers een elektrisch warmte-element bevatten, waardoor ze als combi-boiler functioneren. Het elektrische element kan op 230 Volt, 12 Volt, 24 Volt of een combinatie daarvan werken. Zo ontstaat in principe een systeem met drie energiebronnen: stroom van buitenaf, stroom vanuit de accu en warmte van de standkachel.

Een klein nadeel is dat als de hete lucht van de standkachel altijd door de boiler stroomt, het water continu licht wordt verwarmd, zelfs wanneer dat niet nodig is. Dit veroorzaakt enig warmteverlies. Zodra de boiler echter op temperatuur is, heeft dit nauwelijks effect op het gebruik. Dit warmteverlies kan worden voorkomen door een klepregeling tussen de standkachel en de boiler te plaatsen. De hete lucht stroomt dan alleen door de boiler wanneer opwarming nodig is; anders blaast de klep de warme lucht in een andere richting, zodra deze wordt omgezet.

Boiler en verwarming in één

Wil je zowel een standkachel als warm water? Dan kan worden gekozen voor een combi-standkachelboiler. Deze units combineren beide functionaliteiten in één apparaat en kunnen werken op gas of diesel, vaak in combinatie met elektriciteit. Doordat beide functies in één unit zijn geïntegreerd, is de installatie doorgaans compacter, maar er zijn wel meerdere aansluitingen nodig.
Een belangrijk aandachtspunt is dat ook deze boiler op een plek geplaatst moet worden waar de aan- en afvoer van verbrandingslucht gemakkelijk naar buiten kan.
Een nadeel van deze gecombineerde units is dat bij een storing of defect zowel het warmwater- als het verwarmingssysteem uitvalt. Bij gescheiden systemen komt dit veel minder vaak voor. Daarnaast kan het soms lastig zijn om een optimale positie te vinden waarin zowel de standkachel als de boiler goed functioneren; hierdoor is het voor beide functies mogelijk dat ze niet volledig optimaal staan.

3-in-1 boiler

Als twee energiebronnen nog niet voldoende zijn, bestaan er ook boilers die geschikt zijn voor drie verschillende energiebronnen. Deze kunnen op elektriciteit werken, verwarmd worden via de brandstofmotor van het voertuig of gebruikmaken van de warmte van een heteluchtstandkachel. Zo is er altijd een manier beschikbaar om warm water te produceren.
Dit type boiler is ideaal voor offgrid-reizigers die overal warm water willen hebben. Na een rit is er direct warm water beschikbaar via de motor, anders kan de standkachel het water verwarmen. Wanneer dat niet mogelijk is, kan de accu zorgen voor verwarming, en indien er walstroom aanwezig is, kan ook die energiebron worden gebruikt.
Zo’n boiler is doorgaans verkrijgbaar voor 12 of 24 Volt en 230 Volt, waardoor je bijna van een “vier-in-één”-oplossing kunt spreken. Natuurlijk zijn hiervoor wel meerdere aansluitingen nodig; het is dus niet zomaar een stekker in het stopcontact steken.

Directe waterverwarmer

In plaats van een boiler zijn er ook directe waterverwarmers, zoals in huizen vaak een combiketel wordt gebruikt (ook wel doorstroomboiler, doorstroomverwarmer of instant waterverwarmer genoemd). Deze apparaten verwarmen het water direct van koud naar heet, waardoor er vrijwel onmiddellijk warm water beschikbaar is.

Bij een boiler wordt het water over een langere tijd verwarmd en op temperatuur gehouden, wat relatief langzaam gaat en minder efficiënt kan zijn. Maar een boiler kan echter ook alleen worden aangezet wanneer nodig is.
Zo zijn er directe waterverwarmers op elektriciteit. Echter al deze directe waterverwarmers verbruiken flink wat vermogen om het water snel te verwarmen. Een elektrische variant werkt daarom alleen goed wanneer voldoende vermogen beschikbaar is, wat vaak niet haalbaar is in een camper, zelfs niet met walstroom. Wel zijn de waterverwarmers over het algemeen compacter dan een boiler.
Dan blijven de niet-elektrische directe waterverwarmers over, die meestal gasgestuurd zijn en ook wel geisers worden genoemd. Deze kunnen zonder elektriciteit direct warm water leveren, waardoor ze een praktische oplossing zijn voor campers waar snel warm water nodig is.

Geiser

Een geiser kan een praktische oplossing zijn voor warm water in een camper. Er zijn ook compacte modellen beschikbaar die volledig op gas werken, zonder elektriciteit, zolang er een wateraanvoer is via bijvoorbeeld een pomp die vaak al aanwezig is om water uit de kraan te krijgen. Alleen vereisen geisers wel een in- en uitlaat voor de verbranding.
De kleinere varianten zijn daarbij vaak open gasgeisers, waarbij een afvoerpijp naar buiten gaat en goede ventilatie nodig is voor onder ander de luchttoevoer. Gesloten gasgeisers hebben een aparte luchtaanvoer van buitenaf en vereisen geen extra ventilatie. Echter het hangt er natuurlijk vanaf hoe vaak er warm water nodig is en hoe belangrijk het is dat er tijdelijk geventileerd moet worden voor het gebruik van een geiser. In de meeste gevallen is dat geen probleem

Er zijn daarbij zowel vaste geisers, die tegen een wand in de camper worden geplaatst, als losse draagbare geisers, die vooral handig zijn in kleinere campers. Deze draagbare geisers kunnen eenvoudig worden opgeborgen en bij gebruik ergens worden opgehangen of neergezet. Na het aansluiten van een gasfles kan de geiser direct worden gebruikt.
Bij draagbare geisers is het bovendien wel belangrijk dat ze alleen in goed geventileerde ruimtes worden gebruikt, bij voorkeur buiten, omdat er geen aparte afvoer is voor de rookgassen. In een kleine camper is het vaak al lastig om binnen te douchen met een geiser, waardoor deze meestal al snel buiten wordt gebruikt, bijvoorbeeld in een douchtent. Voor de afwas kan een geiser eveneens buiten worden ingezet en zijn de verbrandingsgassen geen probleem.

Water verwarmen met zonne-energie

Het verwarmen van water kost nu eenmaal veel energie. Maar wat als er manieren zijn om dit gratis te doen, naast het benutten van motormwarmte? De zon biedt daarvoor een uitstekende oplossing. Zonne-energie kan namelijk worden omgezet in warmte om water te verwarmen. Er bestaan daarvoor verschillende methoden om dit te realiseren, alleen zijn die vooral gangbaar bij woningen en minder bij campers. Sommige systemen laten zich echter wel eenvoudiger toepassen in een camper dan andere.
Zonne-energie kan dus een slimme, milieuvriendelijke manier zijn om warm water te krijgen, mits het systeem goed is afgestemd op het gebruik en klimaat

Compacte zonneboiler

Een eenvoudige manier om water met zonne-energie te verwarmen is door een waterreservoir, ofwel een boiler, op het dak van de camper te plaatsen, waarbij één zijde minimaal de zonnewarmte opvangt en doorgeeft aan het water. Dit kan al met een eenvoudige watertank met minimaal een donkere of zwarte bovenkant die opwarmt door de zon en deze warmte overdraagt aan het water. Het warme water kan vervolgens met behulp van de zwaartekracht naar de kraan stromen, volledig zonder elektriciteit.
Hoe goed het water opwarmt, hangt sterk af van de zonkracht. In koude of bewolkte gebieden levert dit systeem weinig warmte op en bestaat het risico dat het water eerder bevriest, wat het systeem kan beschadigen. In warme streken daarentegen kan dit een praktische oplossing zijn. Sommige zelfbouwers maken zo’n compacte zonneboiler van een kunststofbuis die op het dak is bevestigd en voldoende warm water levert.
Wel is het belangrijk te letten op het gewicht; een zwaar systeem op het dak maakt de camper topzwaar en beïnvloedt het rijgedrag.  Waarbij echte compacte zonneboilers die specifiek voor campers of caravans zijn ontworpen, nauwelijks kant-en-klaar verkrijgbaar zijn.

Waterzak

Een vergelijkbare oplossing met de compacte zonneboiler is de draagbare waterzak, die in de zon kan worden gelegd zodat het water in de zak opwarmt door zonnestraling. Zo heeft de zak meestal een donkere of zwarte kleur, waardoor het zonlicht optimaal wordt geabsorbeerd en efficiënt warmte overdraagt aan het water.
Het opwarmen duurt wel enige tijd; daarom is het handig de zak al vroeg op de dag te vullen en in de zon te leggen, zodat het water tegen de avond een aangename temperatuur heeft. Een praktisch voordeel is dat de zak eenvoudig kan worden opgehangen, waarna het water eruit stroomt en als een douche kan worden gebruikt, geheel zonder pomp of elektriciteit. Eenvoudig, licht en doeltreffend.

Zonnecollectoren

Een andere manier om water met zonne-energie te verwarmen is via zonnecollectoren. Dit zijn panelen met meestal een buizenstelsel waardoor een speciale vloeistof stroomt. Deze vloeistof wordt door de zon verwarmd en geeft via een warmtewisselaar warmte af aan het water in een boiler.
Hoewel dit systeem veel wordt toegepast bij woningen, kan het in theorie ook op een camper worden gebruikt. Een voordeel is dat er geen zware watertank op het dak hoeft te worden geplaatst, en dat de vloeistof in het systeem doorgaans vorstbestendig is.
Toch nemen zonnecollectoren relatief veel ruimte in beslag, waardoor ze in de praktijk zelden op campers of caravans worden toegepast.

Zonnepanelen

Een veelvoorkomende manier om water met zonne-energie te verwarmen, is door gebruik te maken van zonnepanelen. Deze zijn licht van gewicht, waardoor er geen risico is dat de camper topzwaar wordt. De opgewekte elektriciteit kan worden gebruikt om een boiler te verwarmen, of, wanneer er geen warm water nodig is, om de accu’s op te laden.
Een elektrische boiler op 12 of 24 Volt met een laag verbruik kan zo rechtstreeks door zonnepanelen worden verwarmd. Het voordeel van een boiler die zowel op 230 Volt als op 12 of 24 Volt werkt, is dat deze bij walstroom via 230 Volt snel kan verwarmen, terwijl bij offgrid gebruik de zonnepanelen kunnen zorgen voor warm water.

Wel is hiervoor doorgaans een groter zonnepaneeloppervlak nodig, omdat niet alleen de boiler, maar ook de accu’s en andere apparaten van stroom moeten worden voorzien. Deze methode werkt bovendien alleen goed bij voldoende zonlicht, net als andere vormen van zonne-energie.
Een voordeel ten opzichte van zonnecollectoren is dat zonnepanelen ook in koude gebieden blijven functioneren. Zelfs bij lage buitentemperaturen kunnen ze elektriciteit opwekken zolang er licht is, terwijl een zonnecollector dan vaak minder efficiënt of zelfs onbruikbaar wordt vanwege de kou.

Vermogen en grootte van de waterverwarmer of boiler

De juiste grootte en het benodigde vermogen van een waterverwarmer hangen af van het gebruik en de beschikbare ruimte in de camper. Wordt warm water slechts af en toe gebruikt, dan volstaat een kleine boiler. Maar wanneer meerdere personen na elkaar willen douchen, is een grotere inhoud of een systeem met continu warm water gewenst.

Over het algemeen is een boiler van ongeveer 10 liter voldoende voor één korte douchebeurt. Daarna moet het water opnieuw worden opgewarmd, wat enige tijd kost. Voor de meeste camperaars is dat voldoende, maar wie meer comfort wil, kan kiezen voor een boiler van 15 tot 20 liter. Houd er rekening mee dat een grotere boiler niet alleen meer ruimte inneemt, maar ook extra gewicht toevoegt, en dat beïnvloedt het totaalgewicht en rijgedrag van de camper.
Een alternatief voor een grotere inhoud is een waterverwarmer met hoger vermogen of doorstroomfunctie, die een meer continue warmwaterstroom kan leveren. Elektrische boilers hebben meestal een beperkt vermogen, terwijl gas- of dieselgestuurde varianten aanzienlijk krachtiger zijn en dus sneller warm water leveren.

Het is daarom belangrijk goed naar de specificaties van de waterverwarmer te kijken: het vermogen, de opwarmtijd, en of er sprake is van continu of batchverwarming (opslagboiler). Een standaard elektrische boiler levert meestal geen doorlopend warm water, maar werkt in cycli.
Daarnaast speelt ook het gebruikspatroon een rol. Wordt er dagelijks gedoucht, of slechts eens in de paar dagen? Bij incidenteel gebruik is een kleinere boiler vaak voldoende en energiezuiniger.
Qua prijs is een elektrische boiler doorgaans de goedkoopste optie. Gas- of dieselboilers zijn duurder, maar leveren meer vermogen en onafhankelijkheid. Een geiser zit qua prijs en prestaties vaak tussen beide in. Het juiste systeem hangt dus af van de gewenste comfortgraad, beschikbare ruimte, energievoorziening en budget.

Waterdruk en doorstroomsnelheid

Elke waterverwarmer heeft specifieke eisen waaraan voldaan moet worden voor een goede werking, maar ook grenzen die niet overschreden mogen worden om beschadiging te voorkomen. Zo speelt waterdruk een belangrijke rol: sommige waterverwarmers hebben een minimale druk nodig om goed te functioneren, terwijl een maximale druk niet overschreden mag worden om breuk te voorkomen. Zo kan een overdrukventiel verplicht zijn, tenzij deze al op de boiler aanwezig is.
Ook de doorstroomsnelheid van het water is belangrijk, vooral bij directe waterverwarmers. Een minimale doorstroom is nodig voor een correcte werking, terwijl een te hoge doorstroom kan zorgen dat het water niet voldoende opwarmt. Zo moet het systeem goed worden afgestemd op zowel druk als doorstroomsnelheid om optimaal gebruik te garanderen.

Isolatie van waterverwarmer en leidingen

Bij boilers is goede isolatie van groot belang om warmteverlies te beperken en het energieverbruik te minimaliseren. Voor directe waterverwarmers is isolatie doorgaans minder relevant, omdat het water vrijwel direct wordt gebruikt.
Voor de warmwaterleidingen kan isolatie nuttig zijn, vooral wanneer het water langere afstanden moet afleggen. In campers zijn de afstanden alleen vaak kort, waardoor isolatie niet strikt noodzakelijk is, maar het kan wel het comfort verhogen en warmteverlies beperken. In huizen daarentegen is isolatie van leidingen wel van belang, omdat het water veel langere afstanden aflegt.

Aftappen van de boiler

In een huis wordt een boiler meestal nooit afgetapt, maar in een camper is dit wél belangrijk. Vooral in de winter kan het water in de boiler bevriezen, waardoor de boiler beschadigd kan raken als deze daar niet bestendig tegen is. Het aftappen van de boiler op tijd is daarom essentieel. Dit kan via een handmatige aftapkraan of een automatische aftapkraan, die opent wanneer de temperatuur onder een bepaald niveau daalt.

Ook een geiser kan bevriezen, dus het is verstandig dat deze ook aftapklaar is. Overigens is het altijd aan te raden om het hele watersysteem af te tappen wanneer de camper in de winter niet wordt gebruikt. Zo blijven alle watercomponenten, zoals leidingen, pompen en kranen, beschermd tegen vorstschade.
Bij een boiler is extra aandacht nodig, omdat deze een opslagfunctie heeft. Alleen de watertank aftappen betekent niet automatisch dat de boiler leegloopt. Vaak is daarom een aparte aftapkraan bij de boiler aanwezig om ervoor te zorgen dat ook deze volledig geleegd kan worden.

Waterverwarmer merken

Bij het kiezen van een waterverwarmer voor een camper is het handig om te weten welke merken er beschikbaar zijn en welke soorten boilers zij aanbieden. Er zijn veel merken, maar sommige zijn het bekendst en hebben een breed assortiment. Hieronder een overzicht van de bekenste merken en de soorten waterverwarmers die ze leveren. Dit helpt bij het maken van een geïnformeerde keuze, afhankelijk van je wensen en de beschikbare energiebronnen in de camper.

Gewone waterkoker of fluitketel

Wie zegt dat een vaste waterverwarmer zoals een boiler altijd nodig is? Een gewone waterkoker of fluitketel kan in veel gevallen al voldoende warm water leveren. Vooral bij de afwas is een waterkoker vaak praktisch, maar ook om jezelf te wassen kan het voldoende zijn.
In veel landen, zoals India en andere Aziatische landen, wordt vaak gebruikgemaakt van een grote emmer en een kleine emmer om jezelf te wassen. De grote emmer wordt gevuld met water en de kleine emmer wordt gebruikt om het water over je heen te gieten. Met een beetje ervaring kan in de grote emmer lauw water worden gedaan en dit met een portie heet water uit de waterkoker op aangename temperatuur gebracht worden. Zo kan er op een eenvoudige manier voldoende warm water beschikbaar zijn om te wassen. Dit werkt vooral goed in warmere gebieden; in koudere gebieden kan het water alsnog te koud zijn.

Ook voor het zetten van thee of de schoonmaak kan een waterkoker of fluitketel in veel gevallen al voldoende warm water leveren. Het is een compacte, praktische oplossing wanneer een vaste boiler niet nodig of niet beschikbaar is.
Maar zelfs wanneer een boiler aanwezig is, kan een waterkoker of fluitketel een handige aanvulling zijn. Bijvoorbeeld om snel wat heet water te hebben niet alleen voor koffie of thee maar ook voor de kleine schoonmaakklusjes, zonder dat de boiler hoeft op te warmen.

Weten hoe een waterverwarmer wordt geplaatst?

In de subcategorie Overige wateraansluitingen, onder het kopje ‘Plaatsen en aansluiten waterverwarmer’ van de Cursus Camper Bouwen, wordt uitgelegd hoe verschillende soorten waterverwarmers worden geïnstalleerd.