Welke gassoorten zijn geschikt voor in een camper?

Aardgas

Aardgas, dat voor een groot deel uit methaan bestaat en direct uit de bodem kan worden gewonnen, wordt nog veel in huizen gebruikt, bijvoorbeeld om op te koken of om te verwarmen. Het kookpunt van aardgas ligt daarbij ver onder het vriespunt, waardoor het in de praktijk altijd als gas bruikbaar is. Bovendien is aardgas lichter dan lucht en zal bij lekkage daardoor sneller opstijgen en zich in de lucht verspreiden.
Hoewel aardgas dus veel in woningen wordt toegepast, wordt het in campers praktisch niet gebruikt. Aardgas vereist namelijk, vanwege het extreem lage kookpunt, opslag onder zeer hoge druk in sterke tanks of in sterk geïsoleerde, extreem gekoelde tanks, wat het technisch en praktisch onaantrekkelijk maakt voor gebruik in een camper. Bovendien moeten, als aardgas toch in een camper wordt gebruikt, de gasverbruikers daar wel geschikt voor zijn. Dat zijn dan meestal huishoudelijke apparaten, en niet de gasverbruikers die normaal in campers worden toegepast.
Daarom wordt het gebruik van aardgas in campers verder niet hier behandeld.

Butaan

Butaan, dat wordt gewonnen uit de raffinage van aardolie en aardgas, wordt veel gebruikt voor koken in de camper. De bekende blauwe Campingaz-gasflessen zijn hiermee gevuld. Alleen bij kamertemperatuur is butaan dan wel gasvormig, het gas heeft een kookpunt van –0,5 °C. Dat betekent dat het onder die temperatuur niet meer verdampt en dus niet bruikbaar is als brandstof. Hierdoor is butaan ongeschikt voor gebruik in koude omstandigheden, zoals bij winterkamperen of bij (buiten)temperaturen onder de 5 graden.
Wanneer een butaangasfles echter binnen in de camper wordt geplaatst en de temperatuur binnen op peil blijft, kan butaan nog wel gewoon gebruikt worden, vooral als het alleen nodig is om te koken. Wordt er bijvoorbeeld elektrisch of met diesel verwarmd, dan kun je een camper alsnog warm houden en het butaansysteem gewoon gebruiken, zelfs als het buiten vriest.

Bovendien is butaan ongeveer twee keer zo zwaar als lucht, waardoor het bij lekkage naar beneden zakt. In een afgesloten ruimte, zoals een camper, kan het zich daarom ophopen op de vloer. Waardoor het belangrijk is dat er laag bij de grond een goed geplaatste ventilatieopening (bodemgat) aanwezig is, zodat butaangas bij een lek naar buiten kan ontsnappen.

Propaan

Propaan, net als butaan een bijproduct van de raffinage van aardolie en aardgas, wordt ook veel gebruikt in campers. In tegenstelling tot butaan heeft propaan een veel lager kookpunt van –42 °C, waardoor het ook bij winterse temperaturen en in koude gebieden betrouwbaar blijft verdampen en dus bruikbaar is. Dit maakt propaan een populaire keuze voor kamperen in vele (koude) gebieden en alle seizoenen.

Hoewel propaan iets lichter is dan butaan, is het nog altijd ongeveer 1,5 keer zwaarder dan lucht. Daardoor zakt het bij een lekkage naar de laagste punten, waar het zich kan ophopen. Net als bij butaan is het dus belangrijk dat er laag bij de grond een goed geplaatste ventilatieopening (bodemgat) aanwezig is, zodat eventueel lekkend gas veilig naar buiten kan ontsnappen.
De grotere hervulbare gasflessen die vaak in campers worden gebruikt (zoals de bekende grijze of groene flessen), zijn doorgaans gevuld met propaan.

LPG

LPG, wat staat voor Liquefied Petroleum Gas, wordt ook wel autogas genoemd (hoewel die term ook voor andere gassen wordt gebruikt). LPG bestaat uit een mengsel van butaan en propaan, met doorgaans toevoegingen die bedoeld zijn voor gebruik in verbrandingsmotoren. De verhouding tussen butaan en propaan in LPG verschilt daarbij per land en seizoen: in koude omstandigheden bevat LPG meer propaan, omdat butaan bij lage temperaturen slecht verdampt.
Omdat LPG vooral gangbaar is als brandstof voor voertuigen en grotendeels ook daarvoor is ontwikkeld, bevat het doorgaans toevoegingen zoals smeermiddelen om motoronderdelen te beschermen. Juist deze toevoegingen maken LPG minder geschikt voor recreatief gebruik zoals koken, verwarmen of het laten werken van een koelkast. Bij gebruik van LPG in campers is het daarom verstandig om een gasfilter te gebruiken om deze toevoegingen en verontreinigingen op te vangen voordat ze schade veroorzaken aan gasverbruikers.

Toch is LPG voor veel camperaars aantrekkelijk, omdat het vaak goed verkrijgbaar is en doorgaans goedkoper is dan flessengas (propaan of butaan). Een ander voordeel is dat bij een LPG-tank of gasfles in een camper deze zelf kan worden bijgevuld via een vulopening aan de buitenzijde van de camper, iets wat met propaan- of butaanflessen doorgaans niet is toegestaan. Maar let op: in Nederland en sommige andere landen mag LPG officieel alleen worden getankt voor voertuigen (tractiedoeleinden), en dus niet voor recreatief gebruik via een tankstation. Bij sommige gashandelaren (gasboeren) is het echter wél mogelijk om LPG te tanken, mits zij dit ook als verwarmings- of kookgas (recreatie) aanbieden. In dat geval kan de tank of fles gewoon worden gevuld, ongeacht of die nu halfvol of bijna leeg is, je betaalt dan alleen voor de hoeveelheid gas die wordt bijgevuld.

Beschikbaarheid van gas in Nederland

In Nederland zijn butaan, propaan en LPG relatief eenvoudig verkrijgbaar. Butaan- en propaangasflessen kun je inleveren bij bouwmarkten, gasboeren, campings of speciaalzaken, waarna je meestal direct een gevulde fles mee terugkrijgt.

Voor LPG ligt het iets anders: in Nederland mag je LPG alleen tanken voor voertuigen (tractiedoeleinden). Voor recreatief gebruik, dus bijvoorbeeld voor koken of verwarmen in de camper, mag je LPG niet zomaar bij een tankstation tanken. Dit mag alleen bij vulstations / gasboeren die hiervoor geschikt zijn en bereid zijn LPG te leveren voor niet-tractiegebruik.

Beschikbaarheid van gas in het buitenland

In het buitenland verschilt het aanbod van gassoorten per land. Dat is iets om van tevoren goed uit te zoeken om onaangename verrassingen te voorkomen. In koude landen, zoals in Scandinavië of de Alpen, is butaan vaak slecht tot niet verkrijgbaar omdat het daar bij lage temperaturen niet verdampt. Propaan is daarentegen wél goed beschikbaar, juist vanwege zijn lagere kookpunt en betrouwbaarheid in de winter.
In warmere zuidelijke landen zijn zowel butaan als propaan vaak goed verkrijgbaar. Wel kan het per land verschillen welke gasflessen worden geaccepteerd of bijgevuld. Niet ieder land vult zomaar je Nederlandse fles bij, of accepteert jouw flessysteem. Het kan daarom slim zijn om:

• Van tevoren na te gaan waar je kunt bijvullen.
• Eventueel twee verschillende gasflessen of een adapterset mee te nemen, zodat je flexibeler bent bij het vullen.

Wat betreft LPG: dit is in veel landen veel makkelijker verkrijgbaar dan in Nederland. In veel Europese landen mag je namelijk gewoon LPG tanken bij een tankstation, ook als het bedoeld is voor koken of verwarmen in de camper. Let er wel bij op dat je de juiste vulnippel bij de hand hebt, want de aansluiting verschilt weer per land.

Gas voor off-grid gebruik

Als je off-grid wilt staan en toch wilt kunnen koken, is er een betrouwbare en voldoende grote energiebron nodig. Gas is hiervoor bijzonder geschikt, omdat je er relatief lang mee vooruit kan en het systeem eenvoudig te realiseren is.
Tegenwoordig zie je wel steeds vaker inductiekookplaten in campers. Er wordt vaak beweerd dat dit goed zou werken voor off-grid gebruik buiten dat het makkelijk is schoon te maken en er prima op te koken is. Maar het grote nadeel is dat hiervoor een kostbare elektrische installatie nodig is met krachtige accu’s, omvormers en vaak ook zonnepanelen. Bovendien kan met zo’n installatie meestal maar een paar dagen off-grid worden gekookt, vaak niet meer dan drie dagen, voordat de accu’s leeg zijn. En omdat er doorgaans ook stroom nodig is voor verlichting en andere apparaten, is het belangrijk dat de accu daarna snel weer wordt opgeladen.
Hoewel het opladen van een accu in sommige gevallen eenvoudiger lijkt dan het hervullen van een gasfles, is gas in de praktijk vaak handiger voor off-grid gebruik. Je doet er veel langer mee, de installatie is goedkoper, en als je gas opraakt, kun je in elk geval nog wel je verlichting en andere apparatuur blijven gebruiken dankzij de elektrische stroom. Een gasinstallatie is dus robuuster en onafhankelijk van zonne-energie of walstroom.
Het enige nadeel is dat met name het bijvullen van gasflessen in sommige landen of regio’s lastig kan zijn. Maar met een goede planning is dit prima op te vangen. Neem bijvoorbeeld twee gasflessen mee en houd bij hoeveel dagen je met één fles doet. Zo weet je op tijd wanneer je je in de buurt van een vulstation / gasboer moet bevinden. Omdat vaak ook niet precies kan worden gezien hoeveel gas er nog in een fles zit, is het hebben van een tweede (volle) fles een verstandige backup.
Zo kan met een Campingaz 907-fles vaak zo’n 3 weken of langer mee worden gekookt, afhankelijk van het gebruik. Met een grotere gasfles kan dat zelfs worden uitgerekt tot zo’n 3 maanden. Slechts één keer per kwartaal een vulstation / gasboer moeten opzoeken is dan goed te doen, zeker als je wat vooruit plant.

Overzicht eigenschappen, voor- en nadelen van gassoorten voor in een camper

Om gemakkelijker te bepalen welke gassoort het beste bij jouw camper past, is hieronder een overzicht van de belangrijkste eigenschappen te zien, inclusief de voor- en nadelen. Het is goed om daarbij te weten dat het achteraf vaak eenvoudiger is om te wisselen tussen propaan en butaan, omdat deze vrijwel dezelfde gasinstallatie gebruiken. Wisselen naar LPG is lastiger, omdat dit een specifieke installatie en andere onderdelen vereist.